Mała wieś Święty Wojciech leży niespełna 2 km od Międzyrzecza. Istnieją poważne przypuszczenia, że to właśnie tutaj Bolesław Chrobry ufundował benedyktyński erem, czyli klasztor. W nim z 10 na 11 listopada 1003 r. doszło do potwornej zbrodni, która stała się zaczynem do opowieść o Pięciu Braci Męczennikach, zwanych także Pierwszymi Polskimi Męczennikami.
Wieś
Pierwsza wzmianka o wsi pojawia się w dokumentach z 1259 r. Do 1763 r. Święty Wojciech był własnością biskupstwa poznańskiego. W okresie rozbiorów trafił pod zabór pruski, by przez krótki okres wejść w skład Księstwa Warszawskiego (1807-1815). Potem miejscowość znajdowała się z boku wielkich wydarzeń politycznych. Tak pozostało do dzisiaj: jest spokojna, położona na obrzeżu niewielkiego miasteczka. Aby dojść tutaj od strony Międzyrzecza trzeba pokonać most na Obrze, który wyremontowali saperzy z lokalnej jednostki wojskowej w 2006 r. Nieopodal znajduje się m.in. przystań kajakowa.
Wieś prezentuje typ placowo-ulicowy. To niezbyt częsty przykład, łączący bowiem dwa układy: część zabudowań ciągnie się wzdłuż głównej ulicy, a część skupionych jest wokół centralnego placu (tzw. owalnica lub okolnica). W Świętych Wojciechu centralny plac zlokalizowany jest w okolicy kościoła, a ulicówka ciągnie się w niemal równolegle do brzegu Obry.
Częściami wsi są: Głębokie (kolonia), Jagielnik (osada) i dwa przysiółki: Kęszyca-Kolonia i Wojciechówek. W sumie całą miejscowość zamieszkuje ok. 200 osób. Mieszkańcy zajmują się uprawą roli, obsługą skromnego ruchu turystycznego, a część dojeżdża do pracy w Międzyrzeczu.
Zasadniczo, wieś jest bardzo zadbana i ładna. Zachowało się wiele gospodarstw pamiętających początek XX w. Część znajduje się niestety w ruinie, ale część służy do dzisiaj. Warto przespacerować się tutaj i popatrzyć na zabudowania.
Kościół i wykopaliska
Najcenniejszym zabytkiem wioski jest kościół p.w. Świętego Wojciecha. Powstał on w 1768 r. w konstrukcji szachulcowej. Jest budowlą trójboczną z wieżą zwieńczoną hełmem i latarnią. Obok niego stoi kaplica grobowa.
Zainteresowanie świątynia budziła od dawna. Niektóre źródła twierdzą nawet, że do XVI w. nie istniał w Międzyrzeczu kościół, więc mieszkańcy tego miasta przychodzili aż tutaj. Wydaje się to nie do końca prawdziwe, bo miejska fara – Kościół p.w. Jana Chrzciciela – wybudowano już w 1474 r. Jednak wiele wskazywało za to, że w tej okolicy, w roku 1001, Bolesław Chrobry mógł ufundować erem (klasztor) benedyktyński. Przybyli do niego dwaj Włosi – Jan i Benedykt oraz polscy nowicjusze – Izaak i Mateusz. Wspierał ich kucharz Krystyn. W nocy z 10 na 11 listopada 1003 r. zostali oni napadnięci przez rzezimieszków szukających sreber rzekomo darowanych przez polskiego władcę. Tak narodziła się historia Pierwszych Polskich Męczenników. Kanonizowano ich wkrótce po śmierci, a Chrobry kazał wznieść w miejscu ich grobu bazylikę.
Archeolodzy od lat szukają śladów pierwszego polskiego klasztoru. W 1999 r. podjęto się dużych badań w okolicy kościoła p.w. Świętego Wojciecha. Odkryto wtedy wielką ławę fundamentową sięgającą 2 m w głąb gruntu. To prawdopodobnie pozostałości wspomnianej bazyliki. Prócz tego ujawnione zostały relikty nieokreślonych budynków sakralnych oraz pochówki nawet z XI w. Nigdy jednak nie potwierdzono, iż stał tutaj erem. Ta tajemnica wciąż pozostaje nieodgadniona.
Przeczytaj także:
