Raetihi to maleńkie miasteczko położone na Wyspie Północnej w Nowej Zelandii na ciągnącej się centralnie drodze krajowej nr 4. To tutaj odchodzi jej odgałęzienie nr 49 w kierunku Ohakune. Ślady osadnictwa maoryskiego pochodzą już z przełomu XIV/XV w. W 1887 r. rząd odkupił ziemię od ich pierwotnych właścicieli pod wypas owiec. Teren porośnięty był mocno drzewami i to one zaczęły stanowić podstawowy obszar zainteresowania kolonizatorów: cięto na potęgę, a tartaki i młyny powstawały jak grzyby po deszczu. Kiedy zasoby wyczerpały się, miasteczko zaczęło podupadać. Jakie jest dzisiaj i co w sobie kryje? Przekonajcie się sami.
Liczne kościoły różnych odłamów chrześcijaństwa
Raetihi rozwijało się bardzo szybko odkąd zaczęto eksploatować ogromne zasoby leśne. Wycinano przede wszystkim drzewa rimu (Dacrydium cuprssium, czyli obsłuszyn), tōtarę (Podocarpus totara, zestrzelin totara), kohikatea (Dacrycarpus dacrydiodes), mataī (Prumnopitys taxifolia, czarna sosna) oraz buki. Szybko przybywali zatem chętni do pracy w tartakach (tych zakładów w szczytowym okresie było aż ok. 150) oraz budowanych młynach. Potrzeba było też kościołów dla licznych diaspor.
Pierwsza – bo już w 1899 r. – została zbudowana świątynia anglikańska. Była to konstrukcja drewniana i nosiła od samego początku wezwanie Świętej Maryi. Kiedy wielki pożar strawił miasteczko w 1918 r., po pięciu latach zakończono odbudowę kościoła, ale już ceglanego. Do dzisiaj stoi ona na swoim dawnym miejscu i cieszy oko urokliwą architekturą.
Niemal dokładnie naprzeciw stoi kościół katolicki p.w. Św. Patryka. Wybór akurat tego patrona nie dziwi – wokół osiedlało się sporo Irlandczyków. Pierwsza msza odprawiona tutaj została 17 marca 1907 r. (w dzień Świętego). Także i tę świątynię pochłonął ogień w 1918 r. Odbudowa potrwała 5 lat, przy czym zachowano drewnianą konstrukcję, dodając z kolei piękne unikatowe witraże okienne, których jest w sumie piętnaście.
Absolutną ciekawostką jest mieszczący się na obrzeżach miasteczka (jadąc drogą 49 w kierunku Ohakune) kościół Ratana. To odłam nazywany czasem maoryskim kościołem chrześcijańskim. Powstał z inicjatywy Tahupōtikiego Wiremu Ratany. Był on wnukiem jednego z sygnatariuszy Traktatu z Waitangi. W 1918 r. doświadczył wizji i rozpoczął działalność misyjną (przypisuje mu się także cuda uzdrowienia za pomocą modlitwy). Wkrótce Ratana założył organizacją religijną, ale także mocno zaangażował się w działalność polityczną. Do 1963 r. wszystkie cztery maoryskie miejsca w nowozelandzkim parlamencie zajmowane były przez przedstawicieli tej właśnie organizacji. Najliczniej kościoły Ratana rozproszone są w południowej części Wyspy Północnej. Wyznawcami tego nieuznawanego przez niektóre inne kościoły odłamu chrześcijaństwa jest ok. 30-44 tys. osób. Charakterystycznym znakiem rozpoznawczym jest odwrócony półksiężyc z wpisaną w środek pięcioramienną gwiazdą.
Centrum usług
Raetihi rozwijało się szybko i prężnie. Na początku wieku XX populacja liczyła ok. 4,5 tys. mieszkańców (dzisiaj to nieco ponad 1,1 tys. osób). Świetności nie zatrzymuje nawet wspominany już gigantyczny pożar, który strawił miasteczko w 1918 r. Pożodze oparły się nieliczne już wtedy murowane budynki. Był wśród nich m.in. budynek banku (Bank of New Zealand). Ten klasycystyczny gmach zbudowano w roku 1911 według projektu Joshua’y Charleswortha. Jednak plany otwarcia placówki sięgają 1903 r. i wynikają z położenia Raetihi na ważnym szlaku komunikacyjnym. Wraz z rozwojem infrastruktury dedykowanej podróżnikom (gospody noclegowe, kowale, rymarze) wzrosło zapotrzebowanie na usługi finansowe.
Bank zakupił działkę od Edwarda McDonnella przy obecnej lokalizacji (skrzyżowanie Seddon i Duncan Street) i za kwotę 2 tys. funtów postawiono parterowy budynek murowany w stylu toskańsko-romańskim. We wnętrzu znajdowała się sala bankowa, pokój kierownika, pokój stacjonarny, sejf, 2 sypialnie i łazienka. Na tyłach usytuowano stajnię i paszarnię. Szybko jednak przestrzeń zaczęła się wyczerpywać. Podjęto zatem decyzję o rozbudowie, podczas której zamieniono stajnię i paszarnię na warsztat i garaż, dobudowano też dodatkowe mieszkania dla pracowników. W latach ’50 XX w. prowadzono tutaj 700 kont i zatrudniano 8 pracowników. Kiedy sytuacja w miasteczku zaczęła się zmieniać zmieniło się zapotrzebowanie na usługi bankowe. W 1996 r. bank zamknięto, a budynek sprzedano w prywatne ręce. Dzisiaj działa tutaj lokalne radio i mała galeria.
Przy budynku od strony ulicy Seddon zwraca uwagę The Hitching Post – specjalna, prosta konstrukcja służąca do przytraczania koni. Zwierzęta przywiązywano do niej za pomocą zwykłej liny przymocowanej do uprzęży. Sznur przeciągano przez jedno z dwóch żelaznych oczek umocowanych w poziomej szynie. Co ciekawy, całość powstała z chwilą budowy banku i przetrwała w bardzo dobrej kondycji do naszych czasów. Oparła się nawet wielkiemu pożarowi! Jedną z „nóg” wymieniono tylko ze względu na butwiejące drewno, potem ponownie – po uszkodzeniu przez parkujący samochód.
Do Raetihi? Najlepiej koleją!
Okres świetności miasteczka to czas kiedy w Raetihi działały tartaki i młyny oraz kiedy miasteczko zw. jeszcze czasem Makotuku (ze względu na rzekę przebiegającą na skraju), znajduje się na głównym trakcie łączącym Whanganui na wybrzeżu i Waiouru (w centrum Wyspy). Szybko okazało się także, że dotychczasowe środki transportu to jednak za mało. Dlatego postanowiono dobudować odnogę od głównej linii kolejowej ciągnącej się z Auckland do Wellington przez całą Wyspę Północną.
Linię do Raetihi otwarto 18 stycznia 1917 r. jako tzw. Raetihi Branch. Odchodziła ona magistrali w miejscowości Ohakune położonej o ok. 12 km na wschód. Postawiono także stację kolejową, która stała się ważnym punktem obsługi pasażerów i towarów. A warto podkreślić, że w całym okresie eksploatacji zasobów drzewnych wokół miasteczka (lata 1908-1947), pozyskano ok. 65 mln m2 drewna!
Ruch osobowy na linii obsługiwano do roku 1951 r., a towarowy – przez kolejne 18 lat. Ostatni pociąg odprawiono 1 stycznia 1968 r. Potem budynek stacji wraz z niektórymi elementami przeniesiono w nowe miejsce i stworzono z niego Muzeum Waimarino. Jest ono prowadzone do dzisiaj społecznie.
O tym, jak Raetihi pokochało kino (z wzajemnością)
Wśród innych ciekawych budynków o znaczeniu historycznym wskazać należy The Royal Theatre. To niepozorna budowla o ciekawej historii. Powstała według projektu Thomasa Balle’a. Uważa się go za najstarsze zbudowane prywatne kino w Nowej Zelandii, a z pewnością jest najstarszym prowincjonalnym kinem działającym od otwarcia aż do dzisiaj. Od lat ’80 XX w. popadało w ruinę. W 2000 r. dzięki prywatnej inicjatywie i fundacji Theatre Royal Waimarino Charitable Trust z jej prezesem Garym Griffinem-Chappelem udało się przywrócić jego świetność.
Jak widać z opowieści o wielu obiektach w Raetihi, wszystko zaczyna się od pastwiska i przez okres świetności, ostatecznie staje w obliczu kryzysu lat ’70 XX w. Podobne problemy dotknęły zresztą wiele innych podobnych nowozelandzkich miasteczek. Co ciekawe, do zapaści nie doprowadził żywioł ognia, ale raczej powolna degradacja zasobów naturalnych i zmieniający się stopniowo profil usług: szybciej się przemieszczano, rosła cyfryzacja. Szans na odrodzenie upatrywano w wielu inicjatywach. Jedną z nich był przemysł filmowy. I tak Raetihi – ze względu na swoją dość unikalną zabudowę i piękne położenie – zagrało w kilku filmach. Był to m.in. czarna komedia z 1978 r. Shin Depp, Without a Paddle (2004) czy River Queen (2005).
Wśród ładnych obiektów uwagę zwracają Coutry Offices Raetihi i stojący zaraz obok – budynek rzeźnika z 1919 r. (Geo. Anderson Butcher). Pierwszy z nich powstał w roku 1922 r. i działa w nim dzisiaj muzeum – Dom Dinozaurów. Co ważne – wszystkie najważniejsze zabytki mieszczą się przy Seddon Street i można je obejść w zasadzie w 30-45 min.
Przeczytaj także:
- szukasz noclegu w Raetihi? Polecam obiekt B&B Ranfurly Cottage;
- najważniejsze informacje dotyczące opisanych zabytków zebrałem w osobnym tekście. Zajrzyj koniecznie!
- co zwiedzać w Parku Narodowym Tongariro? Ja przeszedłem kilka szlaków: tutaj znajdziesz ich opis, a w osobnym wpisie – relację z wędrówki.
1 Pingback