Wloczykij-Vagabond

Miejsca znane i nieznane

Bagan praktycznie

Znajdziecie tutaj praktyczne porady o regionie Baganu w Mjanmie (Birmie). Wszystko znane z autopsji.

Informacje podstawowe

  • kraj: Mjanma (Birma);
  • region: prowincja Mandalaj;
  • położenie: nad rzeką Irawadi, w centrum kraju; cały obszar składa się z trzech większych miejscowości: New Bagan, Old Bagan, Nyaung-U i licznych wiosek o charakterze etnicznym;
  • czas: +5 h 30 min.;
  • waluta: kyat;
  • banki, bankomaty, kantory – ogólnodostępne.

Jak dojechać

Szukając połączenia lotniczego do Baganu można natknąć się na pewne problemy. Przede wszystkim niektóre wyszukiwarki używają nazwy Pagan. Zasadniczo, lotnisko obsługujące ten turystyczny region mieści się w miejscowości Nyaung-U (kod IATA: NYU) i takie lotnisko należy wpisać np. w Skyscanner.com. Niewielki port obsługuje tylko rejsy krajowe, dlatego najpierw trzeba dostać się do jednego z głównych miast z portem międzynarodowym (najlepiej do Rangunu lub Mandalaju). Ponadto, można jeszcze dolecieć stąd do popularnych wśród zagranicznych przybyszów miejsc takich jak Heho (Jezioro Inla) czy nadmorskie Thandwe.

Za bilet z Rangunu liniami Golden Myanmar Airlines (1,5 godziny z międzylądowaniem w Heho) zapłaciłem ok. 380 zł. Z kolei przelot do Mandalaju (ok. 25 min.) na pokładzie Air KBZ kosztował 150 zł.

Lotnisko Nyaung-U/Bagan

Można dojechać także koleją lub autobusem. Podróż lądem jest jednak dość skomplikowana, często niewygodna i wyjątkowo długa (zwłaszcza z odległych miejsc – ze względu na stan torów i dróg).

Orientacja w terenie

Cały teren zamyka się w kwartale dróg: Bagan-Chauk Rd., Bagan-Nyaung U, Rd., Nyaung U-Kyaulu Padaung Rd. i Maut Lay Rd. Dwie pierwsze z wymienionych biegną równolegle do brzegu rzeki Irawadi. Na rozległym areale jest kilka tysięcy świątyń i pagód. Najstarsza część to tzw. Old Bagan, otoczone murami. Prócz tego są jeszcze dwie mniejsze miejscowości – Nyaung-U (lotnisko) i New Bagan – centrum turystyczne z największą liczbą hoteli, restauracji i butików.

Warto zawczasu wgrać sobie mapę na komórkę. Zasadniczo obiekty noclegowe oferują darmowe mapki całego kompleksu.

Jak się poruszać

Najlepiej po całym obszarze poruszać się e-bikiem lub zwykłym rowerem (chociaż przy tutejszych temperaturach, może być to bardzo męczące). Sprzęt można wynająć za pośrednictwem hotelu lub w jednej z wielu wypożyczalni w New Bagan. Ceny od 4 do 10 tys. kyatów – zależnie od długości (można na godziny, można na cały dzień) i od pośrednika. Warto się targować.

Poruszanie się e-bikiem po całym terenie jest bezpieczne. Nie ma dużego ruchu, chociaż kierowcy mają zaskakujące pomysły (np. jazda pod prąd). Rowery można zostawiać przy każdej świątyni: są albo wydzielone miejsca, ale parkuje się gdziekolwiek.

Drugi sposób – często wykorzystywany przez bardziej zamożnych turystów – jest wynajem taksówki lub taksówki z przewodnikiem. Nie znam cen, nie korzystałem. W każdym razie w ten sposób można zostać obwiezionym po wszystkich najważniejszych świątyniach.

Trzeba pamiętać o zabraniu ze sobą wody. Oczywiście po drodze jest wiele miejsc, gdzie można kupić napoje, ale lepiej mieć przy sobie zapas. Obowiązkowo polecam nakrycie głowy (słońce jest bardzo ostre), używanie kremów z wysokim filtrem UV i okularów przeciwsłonecznych. Pamiętać warto, że do wszystkich świątyni wchodzi się boso (warto mieć zatem wygodne do zdejmowania/zakładania buty). Trzeba mieć zakryte nogi przynajmniej do kolan (tak panie jak i panowie mogą używać do tego długich chust) oraz ramiona.

Gdzie spać

Podczas swojego pobytu zatrzymałem się w hotelu Sincere Smile Bagan (Bagan-Chauk Rd.). Nie jest to zły hotel, ale lata świetności ma za sobą. Trzeba też uważać, bo obsługa na każdym kroku naciąga na drobne kwoty. Ja osobiście przepłaciłem za e-bike, wprawdzie niewiele, ale zawsze. Wydaje mi się jednak, że za niewiele wyższą cenę lub za podobną znajdzie się coś lepszego.

Basen przy hotelu Sincere Simle Bagan

Zasadniczo najlepiej szukać miejsca w New Bagan. Jest tam bardzo duża oferta: od tanich hosteli po dość luksusowe i eleganckie hotele. Ceny przystępne.

Gdzie jeść

Najwięcej restauracji jest w New Bagan. Można tam znaleźć wiele różnych lokali serwujących dania kuchni azjatyckich i zachodnich. Ja osobiście polecam The Moon (2) Be Kind to Animals (4th Street). Ma znakomite menu wegetariańskie i wegańskie. Ceny trochę droższe niż normalnie, ale porcje ogromne no i absolutnie najwyższa jakość. Dodatkowo restauracja jest pięknie położona, z klimatycznym wystrojem i przesympatyczną obsługą.

Talerz „prezentacyjny” ze wszystkimi specjałami restauracji The Moon (2) Be Kind to Animals

Co zwiedzać

Teren Baganu (zw. jako Bagan Archeological Area) został 6 czerwca 2019 r. wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Jeżdżąc e-bikiem można sobie pozwolić na dowolność wyboru drogi i to, co chce się zwiedzać. W poniższym zestawieniu wskazuję tylko te najciekawsze. Na inne, mniej znane, przeznaczony jest osobny wpis. Do większości pagód wstęp jest bezpłatny, mile widziane są datki. Jeśli jest inaczej – zostało to wskazane. Dla wygody pogrupowałem zabytki wzdłuż dróg, przy których się znajdują.

Wzdłuż Bagan-Chauk Rd. (od południa, począwszy od New Bagan):

  • Lawkanada Pagoda – na cypelku, nad samą rzeką. Przechowywana jest tutaj replika zęba Buddy.
  • Nanpaya – świątynia hinduistyczna. Z zewnątrz nie wygląda spektakularnie, ale warto zdać sobie sprawę, że wybudowano ją z suszonych cegieł, które łączono zaprawą z błota. W środku wyjątkowe rzeźby Brahmy oraz liczne wizerunki bóstw zwanych Monami.
  • Manuha – to jedna z bardziej spektakularnych świątyni. Znajduje się tutaj wielki posąg leżącego Buddy. Pierwsza budowla powstała tutaj prawdopodobnie w 1067 r.
  • Gubyaukgyi (Myin Kabar) – w tej części kompleksu jest jedną z piękniejszych zwłaszcza z artystycznego punktu widzenia. Warto zwrócić uwagę na piękne płaskorzeźby i stiuki na zewnętrznych ścianach świątyni oraz wewnątrz – na niezwykle malowidła murali (tzw. Jātakas).

Stiuki świątyni Gubyaukgyi (Myin Kabar)

  • Mingalar Zedi – jedna z bardziej okazałych pagód z charakterystyczną rozdętą stupą centralną. W listopadzie 2019 była w remoncie, obstawiona intrygującym stelażem z bambusa.
  • Muzeum Baganu – interesujące i wyjątkowo nowoczesne zarówno na skalę kraju i regionu. Przedstawia wiele ciekawych faktów z historii okolicy, a także np. historię pisma birmańskiego. Wstęp – 5 tys. kyatów. Parkowanie przed bramą (lub w okolicy pobliskich świątyni). Przed wejściem do wnętrza trzeba najpierw udać się do punktu kontroli bezpieczeństwa, otrzymuje się kluczyk do szafki, gdzie trzeba zostawić większe bagaże (także plecaki i torebki). Otwarte od wtorku do niedzieli, w godz. 8-16:30. Czas zwiedzania: 30-45 min.

Dziedziniec Muzeum Archeologicznego Baganu

  • Gawdawpalin (zaraz za Muzeum) – to druga pod względem wielkości świątynia w na terenie kompleksu archeologicznego Bagan. Ukończona w 1227 r., następnie zniszczona przez trzęsienie ziemi w 1975 r., po czym ją odbudowano. Utrzymana jest w tzw. stylu gu. Jest jakby „pusta” w środku. Dzięki temu można było w jej wnętrzu oddawać się medytacji, modlitwie do Buddy lub innym rytuałom. Zasadniczo ma on dwie odmiany: jednowejściowy i czterowejściowy. Ważnymi elementami były spiczaste łuki.

Świątynia Gawdawpalin

  • Mimalaung Kyaung (po drugiej stronie ulicy w stosunku do Muzeum) – wybudowana prawdopodobnie w 1174 r., zw. „Świątynią, której nie strawi ogień”, co odnosi się do faktu, że teren Baganu często nękały pożary ze względu na susze i charakterystyczne budynki mieszkalne wykonane z bambusa, drewna i słomy. W 1225 r. wielka pożoga strawiła całe miasto. Ma dość ciekawą konstrukcję: wybudowana jest na kwadratowej ceglanej platformie, do której prowadzą schodki. Ma kilka dachów, nad którymi wyrasta zwężająca się stupa.
  • Pahto-thamaya (kolejna za Mimalaung) – powstała zapewne w II poł. XI w., słynie z niezwykłych malowideł ściennych. Część z nich sczerniała lub odpadła od ścian. Pozostałe, częściowo odrestaurowane, zwracają uwagę wielkością i wspaniałą kompozycją. Historia ikonograficzna nawiązuje do tradycji Tharavada. Styl łączony jest przez znawców ze szkołami wschodnioindyjskimi – głównie Bengalu i Biharu. Uwagę zwracają także zachowane zdobienia nad wejściami i oknami.
  • Bu Paya – znajduje się na skale w zakolu rzeki Irawadi. Jest bardzo charakterystyczna ze względu na kształt i złocenie. W 1975 r. wielkie trzęsienie ziemi kompletnie ją zrujnowało, następnie odbudowana została według pierwowzoru. Wedle legendy, ufundował ją jeden z królów Baganu – Pyusawti. Jako młody człowiek musiał on stawić czoła pięciu zagrożeniom, które szkodziły interesom miasta. Jednym z nich były rośliny, które szybko opanowywały teren. Pokonawszy je, Pyusawti zyskał rękę księżniczki i z czasem został królem.

Bu Paya

Pomiędzy Bagan-Nyaung-U Rd. i Anawratha Rd. (począwszy od wschodu):

  • Thatbyinnyu Phaya (następna za Pahto) – pod względem wysokości zajmuje drugie miejsce na terenie całego Baganu (66 m). Ma także charakterystyczny biało-szary kolor i kwadratowy kształt. Powstała ok. 1150-1151 r. w tradycji Tharavada. W niedawnych czasach dwukrotnie uszkodziły ją trzęsienia ziemi (1975, 2016). Jest obecnie w remoncie (zakończenie planowane jest na 2028 r.). Cechą charakterystyczną architektoniki jest pięciopoziomowość. Każde z pięter miało inną funkcję: na dole znajdowały się sale modlitwy i medytacji, na pierwszym i drugim – mieszkali mnisi, na trzecim – znajdowała się przechowalnia obrazów, na czwartym – biblioteka, na piątym – relikwie. Świątynię otaczały mury (obecnie pozostała tylko jedna brama).

Thatbyinnyu Phaya

  • Bagan Golden Palace – to replika pałacu królewskiego w Bagan. Ruiny historycznego znajdują się niemal naprzeciw rekonstrukcji. To rodzaj muzeum-skansenu. Dość nieciekawy, raczej sztuczny i mało autentyczny. Otwarty codziennie w godz. 9 – 18. Wstęp – 10 tys. kyatów.

Bagan Golden Palace

  • Ananda Temple – to jedna z najświętszych i najbardziej wartościowych pod względem kulturowym świątyni w całym Baganie. Powstała w 1105 r. Jest owiana mrocznymi legendami, z których jedna mówi o zabiciu mnichów-architektów i budowniczych aby ci nie mogli zbudować podobnej budowli nigdzie indziej. Druga – opowiada o pochowaniu żywcem jednego z architektów i jego dziecka, aby ich duchy były stróżami tego miejsca. To co wyróżnia architektonikę budowli, to niezwykły układ wnętrza. Sama świątynia powstała na planie krzyża. Kilka linii wewnętrznych korytarzy okala centralną pagodę. W samym sercu ustawiono posągi czterech Buddów, każdego wskazującego inną stronę świata. Centralna pagoda zwieńczona jest złoconym parasolem zwanym hti. Niezwykłym elementem wewnętrznych korytarzy świątyni są maleńkie wnęki w jej ścianach, które ciągną się od góry aż po sklepienie. W ich wnętrzach umieszczonych jest 1500 kamiennych obrazów (rodzaj rzeźb, wykonanych z jednego kawałka skały). Niektóre czas mocno zniekształcił, inne sugerują, że wyraźny był zamysł ich ikonografii, który przedstawiał epizody z życia Buddy. Co więcej zwrócić uwagę można na tysiące ceramicznych płytek, które również opowiadają historie – tym razem związane z poprzednimi wcieleniami Buddy zw. dźataki. Zewnętrze świątyni ma charakterystyczny różowy kolor.

Jeden z korytarzy we wnętrzu świątyni Ananda

  • Htilominlo – swoje imię nosi od władcy, który był jej fundatorem. To jedna z młodszych budowli w na obszarze Baganu, bo powstała zaledwie w 1218 r. Jest ceglana, pierwotnie tynkowana na biało, trzypiętrowa, jej łączna wysokość wynosi 46 m. Dawniej, wśród turystów, bardzo popularne było wspinanie się na wyższe piętra i podziwianie zachodów słońca. Obecnie jest to jednak zabronione. Do naszych czasów przetrwały zaledwie pojedyncze płytki ceramiczne przedstawiające historie z dźataki, pojedyncze płaskorzeźby obrazujące ogry i morskie stworzenia Makara oraz wewnętrzne malowidła i freski.

Świątynia Htilominlo

Wzdłuż Muat Lay Rd. (od północy w kierunku na południowy zachód – do New Bagan):

  • Thambula – zbudowana w 1255 r. Nie jest ani spektakularna, ani wyjątkowo położona. Warto jednak poznać jej dość intrygującą historię. Do końca nie wiadomo bowiem jak interpretować jej nazwę. Niektórzy biorą ją od imienia fundatorki – żony króla Uzany. Inni twierdzą, że tłumaczyć ją należy jako „Księżyc Trzech Światów”. Warto wejść i w spokoju (bowiem mało tutaj zwiedzających), przyjrzeć się posągom Buddy. Jeden z najbardziej charakterystycznych dotyka prawą ręką ziemi. Ma to symbolizować oświecenie i nauczanie oraz niezłomną wiarę i postanowienie.

Wnętrze świątyni Thambula

  • Payathonzu – w zasadzie to trzy połączone niewielkie ceglane świątynie, które miały stanowić jedną budowlę. Ta jednak nigdy nie została ukończona. Cechą charakterystyczną są wewnętrzne, niezwykle cenne malowidła nawiązujące do tradycji buddyzmu Mahayana i Tantryzmu. Bardzo malownicza. Można tutaj spotkać wielu artystów oraz mnichów, którzy uczą medytacji i opowiadają o swojej wierze.

Świątynia Payathonzu

  • Thamanpaya – interesująca świątynia z charakterystyczną, stożkową pagodą o pękatym środkowym członie. Ma biały kolor. Znajduje się nico poza głównym traktem, jednak jest bardzo popularna wśród turystów.

Thamanpaya

  • Dhamma-ya-za-ka Pagoda – bardzo charakterystyczna, ze złotą pękatą stupą. Świątynia powstała w 1196 r. za panowania króla Narapatisithu. Warto także zajrzeć do wnętrza i obejrzeć dobrze zachowane malowidła dźataki.

Dhamma-ya-za-ka Pagoda

Inne ciekawe świątynie (na rozległych polach między Anawratha Rd. i Muat Lay Rd.):

  • Shwe San Daw Pagoda – jest jedną z najważniejszych świątyń w Baganie. Udowodniono, że jej budowniczym był sam król Anawratha. W komorze relikwii odnaleziono bowiem terakotowe tabliczki z imieniem władcy. Budowla powstała po podboju miasta Thaton, które w ramach daru przekazało relikwie w postaci włosów Buddy, które tutaj przechowywano. Pagoda wprowadza nowy styl budowania, który stanie się obowiązujący w Birmie na tysiąclecie. Odtąd powstawały charakterystyczne schodkowe, kilkupiętrowe budowle.

Shwe San Daw Pagoda

  • Dhammayangyi – to największa świątynia w Baganie, ma 78 m wysokości. Nigdy nie została ukończona, więc w zamyśle mogła być nawet jeszcze wyższa. Otacza ją tajemnicza mgła wydarzeń. Przede wszystkim najprawdopodobniej wybudował ją król Narathu, który aby sięgnąć po władzę musiał zabić najpierw swojego ojca, potem brata. Budowlę miał wznieść w ramach zadośćuczynienia za te grzechy. Po objęciu tronu poślubił on hinduską księżniczkę, którą miał stracić po tym, jak dopuściła się niedozwolonych rytuałów higienicznych (niewykluczone, że chodziło o aborcję). Wtedy ojciec księżniczki miał nasłać ośmiu zabójców, przebranych za kapłanów. Inna wersja głosi, że króla zabito podczas najazdu syngaleskiego. Tak czy owak, w świątyni w samym wnętrzu są dwa korytarze, których nie da się zbadać ze względu na to, że zasypano je gruzem. Prawdopodobnie stało się to albo z polecenia Narathu, albo po jego śmierci. Nie wiadomo także dokąd one prowadzą i co kryją.

Świątynia Dhammayangyi

  • Sulamani – powstała w 1183 r., a jej fundatorem był król Narapatisithu. Jest pierwowzorem dla Htilominlo. Ma kwadratową podstawę i schodkową strukturę. Wnętrze bogate jest we freski (od XII do XIX w.). Świątyni towarzyszyły liczne inne budynki, co może świadczyć o znacznej estymie tego miejsca w przeszłości. Większość z nich zniszczyło trzęsienie ziemi w 1975 r. Odbudowano tylko świątynię.

Inne atrakcje

  • pole golfowe (w Nyaung-U);
  • loty balonem – trzeba się pytać w hotelach, zasadniczo wyloty organizowane są o wschodzie słońca. Koszt to ok. 300-360 USD za osobę. Większość firm zajmujących się tym działa wzdłuż drogi Muat Lay;
  • rękodzieło – to przede wszystkim wyroby z laki i parasole. Większość kupić można przy największych świątyniach. Koniecznie trzeba się targować.

Przewodniki

Nie spotkałem osobnego przewodnika po Baganie. Informacji trzeba szukać w większych wydawnictwach. W Polsce dostępny jest przewodnik „Birma. Myanmar” autorstwa Małgorzaty i Mariusza Kaniów (wyd. Pascal). Całkiem niezły jest też angielskojęzyczny przewodnik „The Rough Guite do Myanmar (Burma)” wyd. Rough Guides.

Please follow and like us:

Next Post

Previous Post

Leave a Reply

© 2024 Wloczykij-Vagabond

Theme by Anders Norén