Wylądowałem w Auckland o 7 rano lokalnego czasu. Po długiej odprawie paszportowej i kontroli biologicznej, załatwieniu kilku spraw na lotnisku (m.in. zakup karty SIM, karty na komunikację miejską…) zrobiło się dostatecznie jasno, aby udać się do hotelu. W Nowej Zelandii panowała zima, więc powietrze było chłodne, ale przyjemne. Ruszyłem zatem wartko do centrum największego miasta Aotearoa, czyli Kraju Długiej Białej Chmury. Nie jest to stolica, ale najważniejszy ośrodek administracyjno-gospodarczy. Mieszka tutaj blisko 30 proc. nowozelandzkiej populacji – czyli (włącznie z przedmieściami) – ok. 1,6 mln ludzi.
Punkt obserwacyjny – Sky Tower
Auckland położone jest na Wyspie Północnej pomiędzy dwiema zatokami Oceanu Spokojnego – od zachodu Manukau i od wschodu – Hauraki. Przesmyk ten to także tzw. Auckland Volcanic Field – pole 53 wygasłych wulkanów, z których niemal każdy wybuchł tylko raz. Ostatnia erupcja w tym miejscu miała miejsce ok. 550 lat temu i dotyczyła stożka Rangitoto (jako jedyny wybuchał kilka razy). Dotąd nie wiadomo jednak, kiedy aktywność pojawi się ponownie, a zgodnie z przypuszczeniami naukowców najpewniej do tego dojdzie. Nieprędko, ale dojdzie. Mieszkańcy żyją zatem na swoistej beczce prochu.
Widok na obie zatoki oraz pozostałości stożków wulkanicznych najlepiej obserwować z wieży telewizyjnej Sky Tower. Ta ciekawa konstrukcja ma 328 m wysokości i była największym wolnostojącym budynkiem południowej półkuli od 1996 do 2022 r., kiedy wyprzedziła ją Autograph Tower w Dżakarcie. W skali świata – zajmuje 28. miejsce.
Wybudowano ją według projektu Gordona Mollera i współpracowników. Należy do Skycity Auckland Cassino Complex powstałego z inicjatywy i środków Harrah’s Entertainment (tej samej korporacji, do której należy m.in. Ceasar Cassino w Las Vegas). Konstrukcja trwała 2 lata i 9 miesięcy. Aby móc posadowić tego molocha, trzeba było wbić 16 piętnastometrowych betonowych pali w głąb podłoża, zużyć 15 tys. m3 betonu, ok. 3 tys. ton stali (przy czym waga samego masztu wyniosła 170 ton). Wieża jest w stanie wytrzymać podmuchy wiatru o prędkości do 200 km/h oraz trzęsienie ziemi o magnitudzie 8 w promieniu 20 km. Robi wrażenie, prawda?
Sky Tower jest otwarte dla turystów. Mimo że wstęp do tanich nie należy, warto tutaj jednak się zjawić i podziwiać zapierające dech w piersiach widoki. Główny taras widokowy usytuowany jest na 51. piętrze. Jeden poziom niżej jest SkyBar z dobrą kawą i niesamowitymi słodkościami. Na 60. znajduje się ogólnodostępny SkyDeck.
Ulice
Po obserwacjach z powietrza, czas zejść na ziemię i oglądać miasto z poziomu jego ulic. Auckland wydaje się bardzo spokojne jak na tak wielką metropolię. Główna ulica – Queen Street – zaczyna się w okolicach Britomart Transport Center. To jeden z głównych placów miasta. Już sam budynek głównej stacji kolejowej jest ciekawy i północny koniec linii kolejowej North Island Main Truck. Od pewnego czasu funkcjonuje także pod maoryską nazwą Waitematā. Dawniej działała tutaj poczta. Budowla utrzymana w stylu baroku edwardiańskiego według projektu Johna Campbella. Dzisiaj ma wielofunkcyjne przeznaczenie. Przede wszystkim to ważne centrum przesiadkowe: stąd odjeżdżają pociągi podmiejskie i dalekobieżne, działa terminal autobusowy, w końcu jest też przejście do terminalu promowego. Mimo wielu kontrowersji cały zespół architektoniczny doceniany jest za jego funkcjonalność i rozwiązania.
Sama ulica Queen liczy ok. 3 km długości i swoją nazwę nosi na cześć królowej Wiktorii. Pierwotnie biegła środkiem wąwozu wzdłuż potoku Waihorotiu (potem przeniesionego pod poziom drogi jako Kanał Ligar). Przebieg dawnego ukształtowania geograficznego odzwierciedla do dzisiaj widoczne niewielkie zakole w dolnym biegu. Głównym traktem miasta stała się po pożarze w 1858 r., kiedy spłonęło 50 budynków sąsiednich High Street (równoległa) and Shortland Street (przecznica). W późniejszych latach kataklizmy nie omijały też samej Queen, ale handel i życie społeczna miasta na trwałe się tutaj zadomowiły.
W środkowym biegu Queen ulokował się plac Aotea. To mieszanka nowoczesności i historii. Dwa najważniejsze budynki tutaj to: ratusz z siedzibą Auckland Philharmonic Orchestra oraz Civic Theatre. Plany budowy pierwszego z wymienionych sięgają 1872 r., chociaż wybór lokalizacji nastąpił dopiero 8 lat później. Projekt stworzyli JJ & EJ Clark z Melbourne, którzy wzorowali się na budynku Lambeth Town Hall w Brixton (Londyn). Znajduje się tutaj także wielka sala koncertowa na 1673 widzów i z organami z 1911 r. Tutaj inspiracją był lipski Gewandhaus.
Naprzeciw ratusza stoi Civit Thetre. To niezwykły obiekt, który utrzymany jest w typie tzw. atmospheric theatre (czyli coś w rodzaju amfiteatru – z otwartą widownią). Wybudowany został z inicjatywy Thomasa O’Briena, a otwarty w 1929 r. Wedle przewidywań miał być wielkim hitem, ale przyszedł Wielki Kryzys i pokrzyżował wszystkie plany. Wybudowany kosztem dzisiejszych blisko 19 mln dolarów nowozelandzkich ma miejsca na 2378 osób. Pod względem architektury to styl eklektyczny: swoisty misz-masz elementów hinduskich i arabskich.
Kościoły i Symonds Street Cementary
W przecznicach do Queen Street znajduje się kilka ciekawych historycznych obiektów. Przy Wyndham Street ulokowana jest katedra św. Patryka i Józefa. To główna świątynia miasta i siedziba biskupa. Ziemię na jej budowę w 1841 r. otrzymał pierwszy zwierzchnik kościoła katolickiego w Nowej Zelandii – Jean-Baptiste Pompellier. Już dwa lata później stanęła pierwsza kaplica z drewna. Potem, w 1848 r., budynek był już kamienny, by po kolejnych 40 latach poddać go gruntowej rozbudowie. Jednak ostateczny kształt zyskał dopiero w 1907 r., kiedy odbudowano go po trzęsieniu ziemi.
Starszy i cenniejszy jest jednak mieszczący się przy Symonds Street kościół anglikański św. Pawła. To dzisiejsze obrzeża centrum biznesowego, w bezpośrednim sąsiedztwie budynków uniwersyteckich. Jest to najstarsza parafia anglikańska w Australazji. Kamień węgielny pod budowę poświęcono już w 1841 r. Pierwsze nabożeństwo odbyło się z kolei 7 maja 1843 r. Wcześniej mieścił się w nieco innym miejscu, a obecna lokalizacja została wybrana w 1894 r.
Idąc w górę Symonds Street dojdzie się do niewielkiego parku schodzącego po zboczu Grafton Gully, w otoczeniu wysokich estakad obwodnicy i mostu Grafton. Kiedy przekroczy się bramy okaże się, że wchodzi się na teren cmentarza. To tzw. Symonds Street Cementary, którego historia nierozerwalnie łączy się z kościołem St. Paul. Nosi on imię Williama Cornwallisa Symondsa – oficera armii brytyjskiej z okresu kolonizacji Nowej Zelandii. Tutaj, w 1942 r., wyznaczono pierwsze oficjalne miejsce pochówku mieszkańców. Początkowo podzielono go na cztery sekcje: dla anglikanów, katolików, Żydów i innych religii. W trakcie funkcjonowania spoczęli w tej ziemi ważni miejscy notable: m.in. Williama Hobsona – pierwszy gubernator Nowej Zelandii i współautor traktatu z Waitangi (który regulował zasady osadnictwa i podziału ziem z Maorysami). Cmentarz jest cennym zabytkiem, ale wokół niego pojawiło się wiele kontrowersji: stawał się bowiem celem aktów wandalizmu, a zalesiona przestrzeń cieszyła się powodzeniem wśród narkomanów. Dzisiaj jest względnie spokojny, ale ciągle mocno zaniedbany.
Najważniejsza galeria sztuki w Nowej Zelandii
Wbrew pozorom Auckland ma wiele do zaoferowania dla miłośników sztuk pięknych. Największe zbiory w całej Nowej Zelandii posiada Auckland Art Gallery Toi o Tāmaki. To druga najstarsza galeria sztuki w kraju, którą założono w 1888 wraz z Biblioteką Publiczną. Obie instytucje powstały na bazie zbiorów kolonizatorów: James Tennock Mackelvie przekazał ok. 240 artefaktów (obrazy, ceramika, meble), a Sir Georg Grey przekazał łącznie 12,5 tys. pism – książek, manuskryptów i kilkanaście dzieł malarskich. Szczególnie niezwykłe są portrety Maorysów, które przekazał do wystawiania Henry Portridge w 1915 r. Wszyscy przedstawiciele rdzennych mieszkańców Aotearoa przedstawieni są w stylu i pozach europejskich. Często mają jednak oryginalne stroje. To co, szczególnie zwraca uwagę to niezwykłe tradycyjne tatuaże szczególnie na twarzach.
Początkowo kolekcja obejmowała głównie sztukę europejską. Ustanowiony fundusz powierniczy im. Mackelviego, zaczął skupować dzieła sztuki z całego świata. Dzięki temu galeria wzbogaciła się m.in. o XX-wieczne brązy. W 2009 r. Julian Robertson przekazał wartą 115 mln dolarów amerykańskich kolekcję z dziełami takich artystów jak: P. Gauguin, P. Picasso, H. Matisse, S. Dali, G. Braque. Ponadto zaczęto gromadzić także dzieła inspirowane maoryską sztuką ludową.
Ciekawy jest także budynek, w którym wystawiane są zbiory. Zbudowano go według projektu architektów z Melbourne. Utrzymany w stylu francuskiego renesansu z charakterystyczną narożną wieżyczką zegarową. Początkowo – jak wspominałem – łączył funkcję galerii sztuki i biblioteki. Z czasem tę drugą przeniesiono, dzięki czemu na ekspozycje można było przeznaczyć więcej miejsca. Jednak i tego było za mało. Podjęto zatem decyzję o rozbudowie, która odbyła się w lata 2008-2011 r. Nowa część prezentuje się okazale – wykonana jest z drewna i szkła. Bardzo udanie wpisuje się jednak w otaczające wzgórze Parku Alberta.
Sam Albert Park jest bardzo przyjemną przestrzenią. Ustanowiono go w latach ’80 XIX w. na stokach jednego z wygasłych wulkanów. Jest tutaj m.in. ładna fontanna i pomnik Królowej Wiktorii. Nawet podczas nowozelandzkiej zimy miejsce jest bardzo kolorowe i obsadzone kwiatami.
Po drugiej stornie Princes Street, która wyznacza granicę parku, znajduje się część kampusu uniwersyteckiego. Najbardziej charakterystycznym jego elementem jest University of Auckland Clock Tower. Budowla ta została zaprojektowana przez R.A. Lippincotta z Chicago i inspirowana była Tom Tower of Christ Church z Oxfordu. Liczy 54 m wysokości.
Auckland Domain
Auckland Domain to jeden z największych parków miasta. Liczy 75 ha i obejmuje obszar krateru i tufów wulkanu Pukekawa. Ostatnia jego erupcja miała miejsce 100 tys. lat temu. Nazwa po maorysku oznacza „kwaśne wzgórze”. Dno kaldery pierwotnie wypełnione było lawą. Potem – dość szybko – zalała je woda z licznych na tym obszarze cieków. Te naniosły sporo materiałów, które stopniowo doprowadziły do zabagnienia całego terenu.
Pierwszymi osadnikami byli tutaj Maorysi, którzy chętnie zasiedlali żyzną okolicę. Mogli uprawiać m.in. słodkie ziemniaki, mieli też łatwy dostęp do morza. Na mocy traktatu z Waitangi z 1840 r. (który uczynił z rdzennych mieszkańców Nowej Zelandii obywateli Jej Królewskiej Mości oraz uznawał ich własność ziemi i innych dóbr) obszar został przekazany kolonizatorom. Ci w pierwszym etapie doprowadzili do osuszenia bagna, a cały teren przeznaczyli na funkcje rekreacyjne. I te przez szereg lat dominowały, chociaż pojawiały się i inne rozwiązania. Od końca lat ’80 XIX w. do 1913 r. było tutaj boisko do krykieta a także częściowo tereny uprane oddane w ręce chińskich emigrantów, którzy owoce swoich upraw sprzedawali na pobliskim targu.
Dzisiaj do zwiedzania udostępnione są Ogrody Zimowe, których powstanie było możliwe dzięki zastrzykowi finansowemu, jaki dała wystawa zorganizowana w Auckland na przełomie lat 1913 i 1914. Wybudowane zostały szklarnie-pawilony w stylu art and crafts, zagospodarowano też teren poprzez budowę małej architektury, a w późniejszym czasie – także ciekawe bramy w stylu art déco.
Auckland War Memorial Museum
Dominantą Auckland Domain jest Muzeum Pamięci Wojny – Tāmaki Paenga Hira. Początki tej kolekcji datuje się na 1852 r., kiedy otwarto niewielką placówkę przy Grafton Road (obecnie część Uniwersytetu). Obejmowała ona wtedy zbiory przekazane przez osoby prywatne. Mimo pierwszych sukcesów i rosnącej liczby eksponatów – muzeum popadło w ruinę. W 1869 r. przekazano je pod kuratelę Auckland Institute. Za sprawą tej organizacji otwarty został nowy budynek, który w latach ’80 XIX odwiedził m.in. Paul Gauguin. Szybko też okazało się, że jest on mało funkcjonalny i nie mieści rosnącej i mocno zabałaganionej ekspozycji. Uporządkowania zbiorów podjął się na początku XX w. kustosz Thomas Cheesemann, który wraz z ówczesnym gubernatorem miasta zainicjowali pomysł uczczenia pamięci ofiar I wojny światowej. Po konsultacjach na nową lokalizację wybrano obecną. Decyzję o budowie wydano w 1918 r.
W związku z planami nowej placówki zdecydowano się także ogłosić międzynarodowy konkurs na projekt architektoniczny budynku. Ówczesna nagroda stanowiła równowartość dzisiejszych 40 tys. funtów brytyjskich. Zgłoszono aż 70 prac. Wygraną okazała się propozycja lokalna – z biura Grierson, Aimer & Daffin. Zaplanowano, że siedziba Muzeum będzie utrzymana w stylu neoantycznym, z nawiązaniem do sztuki maoryskiej. Wykorzystano także trzy rzeźby przekazane przez emigranta Thomasa Russella w 1878 r.: Umierającego Gala, Laokona i jego synów oraz Dyskobola.
Przed wejściem – na fontannie – umieszczono słowa sentencji przypisywanej Peryklesowi. W tłumaczeniu własnym brzmi ona:
Cała ziemia jest grobowcem sławnych ludzi, których upamiętniają nie tylko kolumny z inskrypcjami w ich własnych krajach, ale także pomniki wyryte w ludzkich sercach na całym świecie.
Prace budowalne rozpoczęły się w 1925 r. Oparto się o dotację państwową i prywatne datki. Muzeum otwarto hucznie w 1929 r. Projekt zakładał możliwą rozbudowę. I nikt się nie spodziewał, że za 15 lat potrzeba będzie uczcić ofiary kolejnego konfliktu. Rozbudowę rozpoczęto w latach ’50 dołączając skrzydło, w którym miano upamiętnić poległych w II wojny światowej.
W ostatniej dekadzie XX w. rozpoczęła się kolejna rozbudowa, którą zakończono w 2007 r. Dzięki temu powierzchnia wystawiennicza zwiększyła się o 60 proc. (9,6 tys. m2). Wykonano wtedy imponującą kopułę i atrium z miedzi i szkła. W 2020 r. otwarto tam nowe wystawy, m.in. Tāmaki Herenga Wako – Stories of Auckland. Opowiada ona o obszarze miasta Auckland (w tym m.in. interaktywna ekspozycja dotycząca wulkanizmu i trzęsień ziemi).
Ciekawym dziełem są wystawy związane z kulturą maoryską i kulturą ludów zamieszkujących obszar Oceanii. Można dzięki temu podziwiać niezwykłe budowle i dzieła sztuki, który inspirowane są wierzeniami i sztuką tego niezwykłego regionu świata.
Całość eskpozycji dzieli się na trzy obszary: dziedzictwo dokumentalne (rękopisy, manuskrypty, korespondencja i rozmaite dokumenty a także malarstwo), nauki przyrodnicze i historia ludzkości. Samo muzeum wydaje się wielkie, ale zwiedza się je dobrze i w miarę sprawnie: wszystko układa się w bardzo logiczną i ciekawą całość.
Dzielnice portowe
Świetnym miejscem do podziwiania widoków na centrum Auckland są nabrzeża. Przechadzając się na zatoką najpierw trafia się na Princes Wharf. Dok ten jest przedłużeniem Hobson Street, znajduje się w okolicy głównego terminala promowego i placu Commercial Bay (z centrum przesiadkowym Britomart). Pierwotnie nabrzeże to miało funkcje handlowe. Otwarto je 12 maja 1929 r. z wielką pompą. Zacumował tutaj m.in. HMS Hood – flagowy krążownik Floty Jej Królewskiej Mości. Podczas II wojny światowej była to ważna brama dla statków podczas wojny o Pacyfik. W latach ’90 zaplanowano przebudowę: powstał hotel i pasaż restauracyjny.
W bezpośredniej okolicy do Princes Wharf znajdują się kolejne doki zwane Viaduct Basin. Tutejszy basen portowy funkcjonuje dzisiaj jako marina dla luksusowych jachtów. Dawniej działał tutaj port handlowy. Zgodnie z pierwotnym planem, miały tutaj cumować barki załadowywane dobrami przywiezionymi na wielkich statkach do głównego portu (tak jak funkcjonowało to m.in. w Londynie). Niestety sam pomysł szybko upadł, a basen zaczął służyć rybakom.
Do kolejnej części dzielnicy portowej prowadzi zwodzony most. Wchodzimy nim na tzw. Wynyard Quarter, zwany czasem Reclamation Wynyard Point, Wynyard Wharf lub Tank Farm. Najlepiej historię tego miejsca charakteryzuje ostatnia z nazw. Od 1930 r. były tutaj magazyny benzyny i płynnych chemikaliów oraz port dla tego typu materiałów. Przez lata tutaj właśnie był jeden z ważnych obszarów wytwarzania znacznej części nowozelandzkiego PKB. Od 2006 r. uznano jednak, że port materiałów płynnych na taką skalę nie jest potrzeby i podjęto się rekultywacji terenu (wiązało się to m.in. z gruntownym oczyszczaniem podłoża z zanieczyszczeń chemicznych).
Tank Farm przeznaczono – po długich dyskusjach – na dzielnicę mieszkalną i obszary parkowe. Odbudowa i przebudowa terenu odbywała się w kilku etapach. Pierwszy został zamknięty przed rozpoczęciem Mistrzostw Świata w rugby w 2011 r. Otwarto tutaj m.in. Centrum Wydarzeń Viaduct, zaplanowano zabudowę mieszkalną otwierającą się na ocean oraz tramwaj, który nawiązywał do historycznych rozwiązań w Auckland. Pętla torów początkowo liczyła 1,5 km i jeździły po niej dwa zabytkowe tramwaje. Planuje się dalszą ekspansję tego środka transportu. Co do zasady, w dzielnicy dominować ma transport zbiorowy i ruch pieszy, przy tylko 30-proc. udziale transportu prywatnego.
Podsumowanie
Auckland jest największym miastem Nowej Zelandii, ale jego najważniejsze atrakcje można zwiedzić w dwa pełne dni. Powyżej wskazałem te, które ja sam wybrałem jako najbardziej ciekawe i emblematyczne dla tej metropolii. Oczywiście jest to wybór subiektywny. Mam jednak odczucie, że pozwolił mi wystarczająco zorientować się, jak wygląda życie w tym ośrodku. A jest spokojne i sympatyczne. I uporządkowane. Pierwsze zetknięcie z Krajem Długiej Białej Chmury od razu nakreśliło mi to, czego mogę się spodziewać dalej. Potem okazało się, że nie pomyliłem się w swoich przewidywaniach.
To był początek mojej wielkiej nowozelandzkiej przygody.
Przeczytaj także:
- szukasz noclegu w Auckland? Polecam Holiday Inn Express Auckland City Center. Położony w samym centrum, z widokiem na Sky Tower i dobrymi śniadaniami w cenie;
- Atrakcje Auckland: praktyczne wskazówki;
- jak dostać się z USA do Nowej Zelandii? Skorzystaj z Air New Zealand. Tutaj dostępna jest recenzja tego przewoźnika.
